Tạ mộ và tảo mộ có gì khác nhau?
“Khác cụ Tô Hoài chút, bố thường phân biệt cho tôi hai khái niệm Tạ mộ và Tảo mộ. Bố thường nói, cuối năm, đi Tạ mộ để chỉnh trang lại nhà cửa cho các Cụ và mời các Cụ về nhà đón Tết cùng con cháu. Còn đầu năm, con cháu xúng xính trong tiết xuân, có đi vãn cảnh chùa chiền, đi chúc Tết, thì cũng có đi thăm các Cụ tổ tiên, ông bà, bố mẹ. Ấy là đi thanh minh, tức là đi tảo mộ.
Như vậy, Tạ mộ và Tảo mộ, cùng là việc đến với mộ phần của gia đình, dòng tộc, nhưng là vào hai thời điểm khác nhau. Ở bài viết này, tôi muốn chia sẻ về truyền thống tạ mộ của Gia đình bên nội của tôi, và cũng có thể là nét chung của các gia đình thị dân Hà Nội.
Ông bà nội tôi có 6 người con, ba trai, ba gái. Bố tôi là trưởng, ngay dưới là một ông chú, sau là ba bà cô và chốt lại là chú út. Các cô tôi đều là dâu trưởng của những gia đình cũng đông con, đều quanh quanh khu Đầu Ô, Kim Liên, Lò Đúc. Thế nên, cứ đến đầu tháng Chạp, gia đình tôi lại có một loạt các công việc liên quan đến khâu đầu tiên của ngày Tết cổ truyền, thường là trước Tết Ông công ông Táo. Ấy là ĐI TẠ MỘ.
ĐẦU TIÊN LÀ CHỌN NGÀY
Đây là công việc hhông hề đơn giản. Thứ nhất là phải chọn ngày đẹp theo lịch vạn sự, thứ hai là phải rơi vào cuối tuần, vì khi đó, tất cả các ông bà mới rảnh rang không bận con cháu, thứ ba là phải tránh được các ngày tạ mộ bên chồng của các bà cô. Các cuộc điện đàm thống nhất như mắc cửi!
TIẾP SAU ĐÓ LÀ SẮP LỄ
Một công việc cực kỳ là quan trọng. Bao nhiêu mộ phần, từng đấy đồ lễ, cả mặn cả ngọt. Từng chén nước, chén rượu, đồ mặn, đồ ngọt, rồi hoa, quả, hương nến và tiền vàng, quần áo, là giống như nhau; nhưng ngoài ra, lại có những món riêng yêu thích của từng người khi còn sống, Ví dụ như Ông nội tôi là bánh su kem, thuốc lá, Bà nội là nước chè xanh, chuối, anh tôi lại là bánh mỳ! Hay mộ của các Cụ Bà thì phải có trầu cau. Đặc biệt, vì tạ mộ nên lễ Quan thần linh thổ địa phải có xôi gà, mà xôi phải là xôi gấc, có Ông Ngựa. Ấy, tất cả phải chuẩn bị sẵn sàng, chia sẵn từng làn cho từng phần mộ, cấm có được thiếu thứ gì. Thiếu thì lên đó lấy đâu ra.
CUỐI CÙNG LÀ LÊN ĐƯỜNG
Việc chọn đi xe Yên Kỳ – Bất Bạt dường như đã trở thành nét truyền thống của dân Hà Nội, trước thì bởi xe cộ khó khăn, nhưng giờ, xe riêng cũng nhiều, nhưng đi tập thể vẫn gần như là một nét sinh hoạt khó bỏ. Các câu chuyện của các gia đình, dòng họ, rồi cả chuyện thời sự, tất cả đều được tổng kết lại sôi nổi, cười ra nước mắt trên chuyến xe chung mời các Cụ về nhà ăn Tết.
Lên đến nơi, cánh nữ giới xếp lễ, cánh nam giới phát cây, dọn rác xung quanh mộ. Lúc đó là khá ồn ào, chí choé, thậm chí là cáu gắt khi không đầy đủ đồ lễ, hay đơn giản chỉ là tìm chưa ra, hoặc hoa không có nụ..v.v.v.Sau 10p tất bật sắp đặt, nén hương được thắp lên, không khí trầm mặc, tất cả trùng lại, hướng về các Cụ, hướng về nhau, thật đầm ấp. Mà không chỉ thắp hương mộ phần nhà mình, mà còn thắp mỗi mộ một nèn nhanh như để chào hỏi khắp hàng xóm láng giếng xung quanh. Tất cả đã trở nên quá đỗi quen thuộc, đúng là như về quê. Nếu vô tình con cháu các cụ có gặp nhau trong chuyến tạ mộ ấy, họ cũng trò chuyện với nhau thật cởi mở, thân thiết. Sau khi hoá vàng ở tất cả các mộ phần, cả đoàn cùng nhau thụ lễ vừa thắp hương tại một quán nước của gia đình nhận chăm lo mộ phần cho gia đình mình – lâu ngày cũng trở nên thân thiết như người nhà. Cuối cùng, các bà cô còn tranh thủ đi chợ quê ở ngay khu nghĩa trang, với mớ ốc, cân khoai, thịt bê, hay đôi khi là cân dâu chín đỏ, mà khi về phải ôm khư khư trong tay kẻo nát…
Mộ phần ngay ngắn, đẹp đẽ, không sụt lún, vậy là con cháu yên tâm rồi. Ai ai cũng cảm thấy khoẻ khoắn trở về với niềm tin chắc chắn rằng, các Cụ cũng đã nhận lời về ăn Tết cùng cháu con!
Tạ mộ, vậy đấy, một việc làm cho người mất, nhưng thực ra để an lòng người sống, để mọi người có phút lắng lại, sống thật hơn, gần gũi với những người họ hàng thân thuộc của mình hơn. Đó cũng chính là cách giáo dục các thế hệ sau hướng về nguồn cội, trước tiên chính là việc chăm lo, chăm sóc Ông Bà, Cha Mẹ chu đáo, ngay cả khi còn sống cũng như khi là những mộ phần.
Trân trọng./.
THÙY DƯƠNG
